Το σημερινό χωριό Βασιλόπουλο προήλθε από τη μετοίκηση των κατοίκων του παλαιού χωριού Βασιλόπουλο , στην καινούρια τοποθεσία του " ΑΧΙΛΛΕΙΟ" , που ήταν αποτέλεσμα των σοβαροτάτων ζημιών που υπέστη το παλιό χωριό Βασιλόπουλο από τους σεισμούς του έτους 1953, και των συνεχών κατά καιρούς κατόπιν κατολισθήσεων και επικίνδυνων ρωγμών του εδάφους. Η μετοίκηση πραγματοποιήθηκε το έτος 1964 , στη σημερινή του τοποθεσία, σε μέρος ωραιότατο και με υπέδαφος στερεό. Το χωριό έχει το Ξηρομερίτικο στυλ . Στις απέναντι βελαώρες, κομματιάζονται οι στερνές χρυσές ηλιαχτίδες. Είναι χωριό με (1000) περίπου ψυχές, που "διαρρέουν" μιμούμενες κάπως τη σύγχρονη τάση, σε έκδηλη αντίθεση με το μυθικό βέβαια πλούσιο Βασιλόπουλο, που θυμίζει το όνομά του, έχει αραδιάσει ενδιαφέροντα παραδοξολογήματα, λαογραφικά αφουγκράσματα, θρύλους ηρωικούς και σύμμειχτες παραδόσεις.

Τα βράχια της τραχιάς Βελούτσας (βουνού αρκετά ψηλού) σε χρώματα γκριζοκόκκινα , οι νεροσυρμές και τα νεραϊδορεμματά της, οι αλεπότρυπες και οι τσακαλότοποι, τα γέρικα και αιωνόβια Βαλανιδόδεντρα με τα αερικά τους οι παλιουριώνες φασκιωμένες μ' αγιοκλήματα, οι ξεκομμένες κοτρόνες, οι γιδόστρατες με τις μελικοκκιές, τα αραχνιασμένα λιθοσώρια των παλιών χτισμάτων, οι λιγονέρες και χιλιοτραγουδισμένες βρυσούλες, τα ξάγναντα και τα ξέφωτα προς τα γειτονικά Ιόνια νησιά , τα μοναχικά ολόγυρα ξωκλήσια με τις σφαλαγκουδιές , στέκια αυτά άλλοτε στα περασμένα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς, των κλεφτών και των αρματολών , όλα - όλα γύρω του ανιστορούν σιωπηλά, μεγάλες στιγμές παλαιών καιρών και μυστηριακά ψιθυρίζουν , εμπιστεύονται αφειδώλευτα, τα χίλια και άπειρα βαθιά τους μυστικά. "Χιλίων αιώνων δισταγμούς" και καρδιοχτύπια".

Τα πολυποίκιλα τοπωνύμια της περιφέρειας ,ακουγόμενα καθημερινά ξεδιπλώνουν μεγάλες ιστορικές σελίδες των περασμένων καιρών , που αποτυπώθηκαν πολύ στερεά στη μάννα γη.-
Έτσι λένε: " Στου Ντελή , στο δαιμονολάγκαδο, στου Μπόζα, στον Κατσαντώνη, στα Δρυμόνια, στα Δασκαλεϊκ , στη Βελλά , στην Αρκουδόμαζα, στο Λυκοδόντι, στην Παναγία την Οδηγήτρα, στου Παπαμανώλη το λημέρι, στη Μεραντζούλα, στη Περιστερότρυπα στο Διπόταμο, στη Σκάλα, στου Τσαγκάρ, στην Αγία Τρίτη, στις αγραπδούλες, στον Ηλία - Κλούρ, στο Κλημάτι, στα Καλαμάκια στα λιθαράκια, στ' μακριά - λύμπα , στ΄ ορθό μονοπάτι στη Ζαρκολαγκάδα, στη Νεραϊδοράχη στα χειροβοσκούτια , στ΄ Μάμαλη Πέτρα ( ανάθεμα) στις Λούτσες " και εκατοντάδες άλλα τοπωνύμια , που έχουν συνυφανθεί στον αργαλειό των θρύλων, και διατηρούν πάντα ολόφρεσκους τους μύθους και τις παραδόσεις της αλλοτινής ζωής.

Μια παράδοση προσπαθεί αδέξια να δικαιολογήσει την ονομασία του χωριού , που σέρνει στα χρόνια του τα πολλά, τα όμορφο πρόφερτο , μα άλυτο σας μυστήριο , όνομά του.
Βασιλόπουλο τάχα ονομάστηκε το χωριό από ένα πραγματικό βασιλόπουλο που διάβηκε κάποτε απ' τα χωριά του Ξηρομέρου με λεφούσι στρατό. Η παράδοση τα θέλει μάλιστα, απόγονο των αυτοκρατόρων Κομνηνών, των Αγγελονύμων Κομνηνών, που σαν ίδρυσαν το Δεσποτάτο της Ηπείρου, προσέλαβαν την Ακαρνανία και την Αιτωλία, ιδρύοντας το απόρθητο το Αγγελόκαστρο.

Οι Ακαρνάνες όμως έδειχναν σημεία ανυποταξίας. Τότε το Βασιλόπουλο αυτό , αποφάσισε εκστρατεία εναντίον τους, αφού πληροφορήθηκε εκείνον το καιρό , πως ήταν ανοργάνωτοι και ανίσχυροι οι Ακαρνάνες. Πανικός μεγάλος κατέλαβε του κατοίκους , όταν το Βασιλόπουλο μανιασμένο και οργισμένο, διάβηκε το Ασπροπόταμο (τον Αχελώο ποταμό). Δε γνώριζε κανένας πούθε θα τραβούσε, για την ενδοχώρα του Ξηρομέρου, απ' το μοναστήρι στο Λυγοβίτσι, για τη Μπαμπίνη και από της Πόρτας το στενό ( σώζονται και σήμερα οι πύργοι της Πόρτας σε ερείπια ) στο Μύτικα , βγαίνοντας έτσι στο Ιόνιο, η φτάνοντας στο χωριό του Ξηρομέρου Πρόδρομο, ανάμεσα από διάσπαρτούς οικισμούς της Αγίας -Τρίτης, της Αγίας Κυριακής, τ΄Αγιαννιού, τ΄Αη - Πέτρου , των Αγίων Αποστόλων, θα έφτανε στη Μεραντζούλα , για να κατέβει απ' τη Βελλά , στο Μύτικα παραλιακά και συνέχεια γυροφέρνοντας την υπέροχη περιοχή , να φτάσει στη Βόνιτσα, υποτάζοντας στο διάβα του όλους τους ανυπόταχτους κατοίκους.

Η φήμη φέρνει επικρατέστερη τη δεύτερη εκδοχή, και τα φουσάτα του πρίγκιπα ξεκινάνε, και τα μπαϊράκια τους ανεμίζουν ξεδιπλωμένα. Οι κάτοικοι τότε όλων των μικρών συνοικισμών , έντρομοι όλοι και για να εξευμενίσουν τον πρίγκιπα που ερχόντουσαν ορμητικά μέσα σε τρεις μέρες εργαζόμενοι μέρα και νύχτα όλοι τους άντρες και γυναίκες, έχτισαν μια εκκλησία τον Άη-Θεόδωρο και την αφιέρωσαν στο αρχοντόπουλο. ( Τα ερείπια της σώζονται ακόμη και σήμερα).

Και μια και πίστευαν οι κάτοικοι της περιοχής πως το αρχοντόπουλο ήταν γιος του αυτοκράτορα της πόλης, ονόμασαν και τη θέση αυτή Βασιλόπουλο, και το χωριό που στη συνέχεια χτίστηκε , αφού μαζεύτηκαν όλοι οι γύρω κτηνοτρόφοι που ζούσαν σκόρπιοι και αγροδίαιτοι ,μέσα στις πρόχειρες καλύβες τους και σε διάφορα γύρωθεν σπήλαια, το χωριό που έχτισαν το ονόμασαν Βασιλόπουλο.

Όταν πια οι Τούρκοι έγιναν κυρίαρχοι του τόπου μας, όσοι κάτοικοι ζούσαν ακόμη σε πεδινές περιοχές και πεδινούς συνοικισμούς τους εγκατέλειψαν, ήρθαν στο χωριό το Βασιλόπουλο πλέον , πύκνωσαν τον πληθυσμό του και εγκαταστάθηκαν και ρίζωσαν εκεί, στην πλαγιά του βουνού, απόμερα , κι έτσι γλίτωναν τις επιδρομές των τυράννων.

Άλλωστε, εύκολα πολύ οι κάτοικοι του χωριού απ' τ' αγνάντια του αντιλαμβάνονταν πιο εύκολα τα Τούρκικα τ' ασκέρια , λάβαιναν τα μέτρα τους και όλος ο πληθυσμός του χωριού κρύβονταν σε κάποιο τεράστιο σπήλαιο που χάνεται στα σπλάχνα του βουνού, στη Δυτική πλευρά του χωριού, εκατοντάδες μέτρα βαθιά, απ' το κέντρο του χωριού μέχρι την εκκλησία του Αγίου -Νικολάου, ή στην κόκκινη σπηλιά, ή σε άλλες αποκλείστρες , ή σε πολλά λαγούμια και αλεπότρυπες, ή στο κοντινό πυκνό δάσος της Λαγκάδας.

Άπειροι θρύλοι και ευλαβικές παραδόσεις , συνυφασμένες με νήματα ιστορικά αναφέρονται σε γνωστές και άγνωστες τοποθεσίες σε ναϊδρια και ερημότοπους , σε κάστρα και σε κτίσματα, σε σπήλαια και σε χαλάσματα της περιοχής μας όπου βρίσκεται και το αγαπημένο μας χωριό Βασιλόπουλο και που η κάποια απομόνωσή του απομακρύνει το ζωηρών ενδιαφέρον των φιλόστοργων ερευνητών που αλωνίζουν τον υπόλοιπο Ελληνικό χώρο, και καταγράφουν κάθε τι, που πρέπει να παραμείνει ζωντανό και αναλλοίωτο. Έτσι η αδιαφορία, συντροφιά μοναδική με τον κοσμοκαταλύτη χρόνο,σωριάζει σε ερείπια κάθε αξιόλογο στοιχείο και μνημείο των περασμένων καιρών, σβήνει τα ίχνη της ιστορικής ζωής , σπάζει τους κρίκους με το παρελθόν, και ρίχνει τον πέπλο της βαριάς λησμονιάς.

Μα κάπου -κάπου όμως βρίσκονται , αποξεχασμένοι αθεράπευτοι νοσταλγοί του παρελθόντος , ακούραστοι ανασκαλευτές της μνήμης, που τη συντηρούσαν με το αδιάπτωτο ενδιαφέρον τους. Ένας τέτοιος σεβάσμιος γέροντας παπάς, που έζησε σε μικρό χωριό του Ξηρομέρου , το Βασιλόπουλο, και πέθανε πριν αρκετά χρόνια σε ηλικία άνω των 95 χρόνων, είχε την καλοσύνη να αφήσει μερικές χειρόγραφες σημειώσεις που αφορούσαν τον Ιερό Ναό της Παναγίας της Οδηγήτριας της επιλεγόμενης '' Αγίας-Τρίτης "

Και χωρίς λοιπόν καμία - μα καμία παραλλαγή παραθέτουμε τα καθέκαστα που ιστορεί με τη βιβλική του γλώσσα ο αείμνηστος αγαθός ιερέας μας.-
" Θεία χάριτι, αναλαμβάνω ίνα εξιστορήσω τα του Ιερού τούτου Ναού της Παναγίας της Οδηγήτριας του ευρισκόμενου εν τη Περιφέρεια Βασιλόπουλου - Ξηρομέρου, ναού σταυροπηγιακού και εορτάζοντος μεγαλοπρεπώς την Τρίτην του Πάσχα ( της Διακαινησίμου) με συρροήν πολλών προσκυνητών από τα γύρωθεν χωρία και κωμοπόλεις.
Όθεν εν πνεύματι Κυρίου και συνοχή καρδίας και παρακαλών, να με κρίνητε επιεικώς , ότι ταύτα έχουν εκ παραδόσεως και επιτοπίου ερεύνης επισταμένης και ότι , αν ημείς σιωπήσουμεν, οι λίθοι μαρτυρούντες κεκράξωσιν.

Λήγοντος του Η' μ.Χ αιώνον εις το σημερινόν χωρίον Αετός ( το οποίο πάλαι ελέγετο Πεντάπολις) ηπήρχεν έδρα επισκόπου, Πολύανδρος και μέχρι σήμερον λέγεται ότι η πόλις αυτή είχεν ( 1002) ηνία , επί Βυζαντινών αυτοκρατόρων.

Δεσποτάτον ( Δεσποτικόν Οίκημα) σώζεται εν αυτώ, και φρούριον αξιόλογον. Ο αείμνηστος ούτος επίσκοπος, έχων φόβον θεού, εύρεν το λογικόν του ποίμνιον τελείως αγράμματον, μόνον κατά την λαλιάν υπερείχον των αλόγων ζώων , και ηθέλησεν να το συμμορφώσει κατά το δυνατόν. Όθεν εσκέφθη δια τον Πανηγύρεων , τούτο, να επιτύχη οι κάτοικοι της Επισκοπής ταύτης έξων καθ΄ομάδας ,εις καλύβας, με ολίγα οικιακά ζώα, ως ενδύματα εχρησιμοποιούν δέρματα. Έξων δε, δια του κυνηγίου ( καθ΄ όσον δασώδες πολύ ήτο το μέρος, υπήρχον πολλαί έλαφοι, δορκάδες, πλατόνια) και με καρπούς δέντρων (κωμόεντες και σιδηροφορούμενοι οι κάτοικοι.)

Χειμερινήν μεν έδραν είχεν ο Επίσκοπος τον Αετόν, εαρινήν δε, το σημερινόν λεγόμενον Αγία - Δευτέρα , χωρίον πλησίον του σημερινού ευρισκόμενου χωρίου Βλυζανών επί των ερειπίων ιερείου του Ηρακλέους , εν θα σώζονται κιονόκρανα και άδυτον ναού.

Προσδιώρισεν όπως οι νομάδες Χρυσόβου, Σκαφιδίων, πανηγύρίζωσι τη Αγία και Μεγάλη Δευτέρα του Πάσχα ( και εισέτι οι κάτοικοι Βλυζανών, τελούσιν πανήγυριν , προσκαλούντες πανηγυριστάς και περιποιούμενοι αυτούς, λίαν φιλοφρόνως ) , τότε Δε προσήρχετο διδάσκων και νουθετών ο Επίσκοπος , και την επομένην Μεγάλην Τρίτην του Πάσχα οι κάτοικοι του Βασιλοπούλου, Δραγαμέστου και άλλοι.

Άλλ ένεκεν ακαταστασιών , ετέλουν την πανήγυριν με τον επίσκοπον , εις απόκεντρον μέρος του δάσους , όπερ και σήμερον λέγεται Αγία- Τρίτη , βραδύτερον δε κατασκεύασαν μικρό ναϊδριον του οποίου σώζονται τα ερείπια , ύπερθεν μικράς γεφύρας, ήν διέρχεται η οδός Αστακού- Αγρίνιου, και τούτου κατουλισθήσαντος , κατεσκεύασαν οι φιλόθρησκοι νέον ναϊδριον εκ πλήνθων . Ίδοντες δε, ότι το ναϊδριον δεν επαρκεί εις το πλήθος των συρρεόντων , εξεβράχισαν τον βράχον και ωκοδόμησαν τοι σήμερον υφιστάμενον μικρόν σταυροπηγιακόν ναόν εις τιμήν και δόξαν της Αειπαρθένου και Θεοτόκου , ονομάζοντες τούτου, "Παναγία Οδηγήτρια". Εφ υψηλού σημείου ούτω ισταμένη η Οδηγήτρια κατευθύνει τους διερχόμενους ποιάν οδόν να πορευθώσι.

Παρήλθον πλέον των χιλίων ετών και τελείται έκτοτε συνεχώς αναζωπυρούμενη η πανήγυρις , τη Αγία και Μεγάλη Τρίτη του Πάσχα. Ο Ναός ωκοδομήθη προς της αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως , την εποχήν ίσως των Αγγελονύμων Κομνηνών, με βυζαντινούς τοιχογραφίας ( αγιογραφία) ιστορηθείς , και με ψηφιδωτά. Ποιεί θαύματα η Οδηγήτρια , ομμάτια , τυφλούς, λύει στειρώσεις και άλλα θαυμαστά σημεία εις τους μετ΄ευλαβείας προσερχομένους.

Επ' εσχάτων των ημερών αρχιερέως όντως Αιτωλοακαρνανίας Κων/νου , και Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας του αειμνήστου Κουντουριώτου, δια διατάγματος επίσημου, ανεκηρύχθη Πανακαρνανικόν σέβασμα και προσκύνημα και ενεργήθη Πανακαρνανικός έρανος δια την κατασκευήν υποβάθρων του ναού, ως και την αναστήλωσίν του , υπόπτου όντος του ναού προς κατάπτωσιν , οπότε θα έχανεν η Ακαρνανία ολόκληρος , μέγα πολύτιμον και ανεκτίμητον κειμήλιον.- Ενεργηθέντος όμως του εράνου του Πανακαρνανικού , μόνον τη Κοινότης Βασιλοπούλου προσέφερεν περί τας είκοσι (20) χιλιάδας δραχμών, με τας οποίας κατασκευάσθησαν εκ προχείρου μερικά αναστηρίγματα ,."

Και εδώ τελειώνει η γεροντική αφήγηση του σεβάσμιου και αείμνηστου Ιερέα , ονόματι Γεωργίου Παπασπύρου.

Από την όλη αφήγηση διαφαίνονται , μερικά σημεία επιβεβαιωμένα ιστορικώς , παραμένουν όμως αρκετά ασαφής , νεφελώδη και ανεξιχνίαστα , που η ευλαβική φαντασία αδυνατεί να επεξηγήσει , να συμπληρώσει και να τεκμηριώσει , μια και χάνονται στα βάθη τόσων αιώνων. Παρ' όλα αυτά ο μικρός αυτός ναϊσκος , της Παναγίας της Οδηγήτριας , χωρίς την ματαιόδοξη επιβλητικότητα, άλλων ονομαστών μοναστηριών , χαρίζει ψυχική γαλήνη και άρωμα πνευματικής ευωδίας, στον ευλαβικό προσκυνητή, και κατάνυξη στον κάθε πιστό επισκέπτη. Στον κάθε στοχαστικό διαβάτη, που οδηγεί εκεί, τα κουρασμένα βήματά του, θα σκύψει προσεκτικά στο βάθος του εαυτού του, μια και παρευρίσκεται δίπλα του και άθελά του , η σκιά η παρήγορη , του πάνσοφου και Μεγάλου Δημιουργού. Κι απέξω, κι ολόγυρα, η έξοχη και αρμονικότατη πολύ-συμφωνία των μελωδικών πουλιών, της κοντινής πυκνόδεντρης λαγκαδιάς ημερώνει το τοπίο , κι έτσι , οι ροδοδάφνες , οι φτέρες, οι βελανιδιές, τα χαμόδεντρα, και τα πολυποίκιλα και πολύχρωμα αγριολούλουδα προσδώσουν τη σπάνια πραγματικά φυσική ομορφιά.

Προ τεσσάρων (4) περίπου ετών έτερος λαογράφος δάσκαλος που απεβίωσε πρόσφατα , δημοσίευσε , στην τριμηνιαία εκδιδόμενη εφημερίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Βασιλοπουλιωτών με τη επωνυμία " Η ΒΕΛΑ" , και με έδρα την ΑΘΗΝΑ, άρθρον λαογραφικού περιεχομένου και με θέμα πως πήρε την ονομασία του το χωριό, ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟ , δεν παραδέχεται τίποτε από την εξιστόρηση του γέροντος Ιερέως και διατυπώνει την προσωπική του γνώμη , ότι το χωριό πήρε αυτό το όνομα , από κάποιον κάτοικον που λεγόντανε Βασιλόπουλος στο επώνυμό του, και ο οποίος μετοίκησε από το γειτονικό χωριό " Δραγαμέστο" (το σημερινό λεγόμενο Καραϊσκάκη) οικογενειακώς στο χωριό το δικό μας , και από το επώνυμό του πήρε και το χωριό το όνομά του και λέγεται Βασιλόπουλο.

Αυτή είναι η άποψή του, στερούμενη όμως τεκμηρίωσης και πηγών.

Αθαν. Τραγόμαλος
Συνταξιούχος Εκπαιδευτικός
τ. Επιθεωρητής Δημοτικής Εκπαίδευσης